Jakie schorzenia mogą być przyczyną tężyczki?

Tężyczka to zespół objawów neurologicznych wynikających ze zwiększonej pobudliwości nerwowo-mięśniowej. Najczęściej jest spowodowana zaburzeniami elektrolitowymi, głównie niedoborem wapnia (hipokalcemia), magnezu (hipomagnezemia) lub alkalozą [1][4]. Objawy tej dolegliwości obejmują skurcze mięśni, mrowienie, drętwienie, bóle mięśniowe, a w poważniejszych przypadkach mogą występować napady tężyczkowe. Za tym pozornie prostym problemem neurologicznym kryje się szereg różnorodnych schorzeń i zaburzeń.

Niedoczynność przytarczyc jako główna przyczyna tężyczki

Niedoczynność przytarczyc stanowi najczęstszą przyczynę tężyczki. Schorzenie to prowadzi do niedoboru parathormonu (PTH) i w konsekwencji do hipokalcemii [3][4]. Parathormon to kluczowy hormon regulujący gospodarkę wapniową w organizmie – gdy jego ilość spada, poziom wapnia we krwi również się obniża.

Niedoczynność przytarczyc może wystąpić jako:
– Powikłanie po zabiegach chirurgicznych w obrębie szyi, szczególnie po tyroidektomii (usunięciu tarczycy) lub bezpośrednim usunięciu przytarczyc [5][3]
– Efekt chorób autoimmunologicznych atakujących przytarczyce
– Wynik wrodzonych zaburzeń rozwoju przytarczyc

W przypadku pacjentów po zabiegach chirurgicznych, ryzyko uszkodzenia przytarczyc podczas operacji jest istotnym czynnikiem rozwoju późniejszej tężyczki. Lekarze zwykle monitorują poziom wapnia po takich zabiegach, aby wcześnie wykryć potencjalny problem [4].

Choroby autoimmunologiczne a rozwój tężyczki

Schorzenia autoimmunologiczne mogą w znaczący sposób przyczyniać się do wystąpienia tężyczki. Dzieje się tak, ponieważ mechanizmy autoimmunologiczne mogą wpływać zarówno na wchłanianie minerałów, jak i na funkcję przytarczyc [4][5].

Najczęstsze choroby autoimmunologiczne związane z tężyczką to:

– Choroba Hashimoto – autoimmunologiczne zapalenie tarczycy może prowadzić do zaburzeń w gospodarce wapniowo-fosforanowej oraz wpływać na funkcjonowanie przytarczyc [5]
– Celiakia – poprzez uszkodzenie kosmków jelitowych zaburza wchłanianie wapnia, magnezu i witaminy D, co może prowadzić do tężyczki [4][5]
– Autoimmunologiczne zapalenie przytarczyc – bezpośrednio uszkadza gruczoły przytarczyczne, prowadząc do niedoboru parathormonu

U pacjentów z rozpoznanymi chorobami autoimmunologicznymi warto uwzględnić możliwość występowania tężyczki, szczególnie gdy pojawiają się charakterystyczne objawy neurologiczne [5].

Zaburzenia przewodu pokarmowego prowadzące do tężyczki

Choroby przewodu pokarmowego stanowią istotną grupę schorzeń mogących wywoływać tężyczkę. Związek ten wynika głównie z upośledzenia wchłaniania kluczowych elektrolitów i witamin [2][5].

Do najważniejszych chorób przewodu pokarmowego przyczyniających się do tężyczki należą:

– Zespół upośledzonego wchłaniania, w tym celiakia, której mechanizm został już wspomniany
– Choroba Leśniowskiego-Crohna – przewlekły proces zapalny jelit prowadzący do zaburzeń wchłaniania minerałów i witamin
– Ostre zapalenie trzustki – może prowadzić do hipokalcemii i tężyczki poprzez mechanizm wiązania wapnia w tkance trzustkowej oraz zaburzenia metabolizmu witaminy D [2][5]
– Przewlekłe choroby wątroby – wpływają na metabolizm witaminy D, co pośrednio oddziałuje na gospodarkę wapniową

Pacjenci z przewlekłymi schorzeniami przewodu pokarmowego powinni być regularnie badani pod kątem poziomu elektrolitów, aby zapobiec rozwojowi tężyczki [5].

Przewlekła choroba nerek jako przyczyna tężyczki

Przewlekła choroba nerek (PChN) znacząco zwiększa ryzyko hipokalcemii i niedoboru witaminy D, co może prowadzić do tężyczki [4][5]. Mechanizmy odpowiedzialne za ten związek są złożone:

1. Uszkodzone nerki mają ograniczoną zdolność do przekształcania witaminy D w jej aktywną formę (kalcytriol)
2. PChN prowadzi do zaburzeń w wydalaniu fosforanów, co wpływa na gospodarkę wapniową
3. W zaawansowanej chorobie nerek dochodzi do wtórnej nadczynności przytarczyc, co paradoksalnie może nasilać zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej

Zaburzenia elektrolitowe u pacjentów z PChN wymagają szczególnej uwagi, gdyż mogą prowadzić nie tylko do tężyczki, ale także do innych poważnych powikłań sercowo-naczyniowych [5].

Zaburzenia hormonalne a tężyczka

Oprócz zaburzeń parathormonu, również inne zaburzenia hormonalne mogą przyczyniać się do rozwoju tężyczki [5]. Hormony wpływają na gospodarkę elektrolitową organizmu na wielu poziomach, dlatego ich nieprawidłowe wydzielanie może prowadzić do tężyczki.

Kluczowe zaburzenia hormonalne związane z tężyczką to:

– Niedoczynność tarczycy – może wpływać na metabolizm wapnia i aktywność przytarczyc
– Niedoczynność nadnerczy – zaburza gospodarkę elektrolitową, szczególnie sodowo-potasową, co pośrednio wpływa na poziom wapnia
– Zaburzenia wydzielania kalcytoniny – hormonu regulującego poziom wapnia we krwi

W diagnostyce tężyczki ważne jest całościowe spojrzenie na funkcjonowanie układu endokrynnego, nie ograniczające się wyłącznie do oceny przytarczyc [5].

Wpływ diety i stylu życia na występowanie tężyczki

Nieprawidłowa dieta i nawyki życiowe mogą być istotnymi czynnikami przyczyniającymi się do rozwoju tężyczki [5]. W dzisiejszych czasach coraz większą uwagę zwraca się na rolę niedoborów dietetycznych i stresu w powstawaniu tego schorzenia.

Najważniejsze czynniki dietetyczne i związane ze stylem życia to:

– Niedobór magnezu – często występujący w nowoczesnej diecie, zwiększa ryzyko tężyczki
– Niedobór witaminy D – powszechny problem, szczególnie w krajach o ograniczonej ekspozycji na słońce
– Nadmierne spożycie kofeiny i alkoholu – może zwiększać wydalanie magnezu z moczem
– Stres i lęk – prowadzą do utraty magnezu i mogą wywoływać hiperwentylację powodującą alkalozę

Warto zauważyć, że stres i lęk nie tylko bezpośrednio wpływają na metabolizm magnezu, ale mogą także wywoływać hiperwentylację, która prowadzi do alkalozy oddechowej – stanu sprzyjającego wystąpieniu tężyczki [5].

Inne schorzenia mogące prowadzić do tężyczki

Istnieje szereg dodatkowych schorzeń, które mogą przyczyniać się do rozwoju tężyczki:

– Nowotwory – niektóre nowotwory mogą wydzielać substancje wpływające na poziom wapnia lub bezpośrednio naciekać przytarczyce [5]
– Cukrzyca – poprzez wpływ na nerki i gospodarkę elektrolitową może przyczyniać się do zaburzeń poziomu wapnia i magnezu
– Choroba Wilsona – rzadka choroba genetyczna prowadząca do uszkodzeń przytarczyc i hipokalcemii [4]
– Ostra hiperwentylacja – może wywołać napad tężyczki nawet przy prawidłowym poziomie elektrolitów, poprzez mechanizm alkalozy oddechowej [5]

Dodatkowo, niektóre leki mogą przyczyniać się do rozwoju tężyczki, na przykład poprzez wpływ na poziom wapnia, magnezu lub kwasowość krwi [5].

Diagnostyka przyczyn tężyczki

Rozpoznanie pierwotnej przyczyny tężyczki wymaga kompleksowego podejścia diagnostycznego. W ostatnich latach rośnie znaczenie diagnostyki molekularnej i analizy autoimmunologicznej w rozpoznawaniu przyczyn hipokalcemii i hipomagnezemii [4][5].

Podstawowa diagnostyka obejmuje:
– Oznaczanie poziomu wapnia, magnezu, parathormonu i witaminy D we krwi
– Badanie pH krwi
– Ocenę funkcji nerek
– Badania w kierunku chorób autoimmunologicznych
– Diagnostykę obrazową przytarczyc i narządów jamy brzusznej

Prawidłowe zidentyfikowanie schorzenia będącego pierwotną przyczyną tężyczki jest kluczowe dla skutecznego leczenia [5][4].

Leczenie tężyczki i chorób podstawowych

Skuteczne leczenie tężyczki wymaga dwutorowego podejścia – zarówno uzupełniania niedoborów elektrolitów, jak i leczenia choroby podstawowej [4][5].

W przypadku ostrej tężyczki stosuje się:
– Dożylne podawanie preparatów wapnia
– Suplementację magnezu
– Normalizację pH krwi

W leczeniu długoterminowym kluczowe jest:
– Leczenie choroby podstawowej (np. choroby autoimmunologicznej, przewlekłej choroby nerek)
– Regularna suplementacja niedoborowych elektrolitów
– Modyfikacja diety i stylu życia
– Regularne monitorowanie poziomu elektrolitów

Indywidualne podejście do pacjenta z uwzględnieniem pierwotnej przyczyny tężyczki zwiększa szanse na skuteczne leczenie i zapobiega nawrotom [5][4].

Źródła:

[1] https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/tezyczka-objawy-przyczyny-diagnostyka-i-skuteczne-leczenie,7291,n,192
[2] https://diag.pl/pacjent/artykuly/tezyczka-co-to-jest-przyczyny-objawy-leczenie/
[3] https://juvit.pl/zdrowie-i-rozwoj/odpornosc/czym-jest-tezyczka-przyczyny-objawy-leczenie
[4] https://vitmeup.pl/tezyczka-co-to-jest-za-choroba/
[5] https://zdrowegeny.pl/poradnik/tezyczka