Na czym polega arytmia serca i kiedy powinna nas zaniepokoić?

Arytmia serca – co to takiego?

Serce każdego z nas ma swój własny rytm. W normalnych warunkach uderza miarowo, z częstotliwością od 60 do 100 uderzeń na minutę. Jednak czasami ten rytm zostaje zaburzony. Zbyt szybkie, zbyt wolne lub nieregularne bicie serca to właśnie arytmia serca.

Wyobraź sobie orkiestrę, w której każdy muzyk gra we własnym tempie. Chaos, prawda? Podobnie dzieje się z sercem podczas arytmii – komory i przedsionki nie współpracują tak, jak powinny. Zaburzenia rytmu serca mogą być niegroźne i przejściowe, ale niektóre z nich stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia.

Problem arytmii dotyka miliony osób na całym świecie. Niektórzy żyją z nią latami, nawet o tym nie wiedząc, inni trafiają na SOR z powodu nagłych, dramatycznych objawów. Dlatego tak ważne jest, by umieć rozpoznać niepokojące sygnały i wiedzieć, kiedy należy szukać pomocy medycznej.

Rodzaje arytmii serca i ich charakterystyka

Zaburzenia rytmu serca możemy podzielić na kilka podstawowych typów, zależnie od tego, jak wpływają na pracę serca.

Tachykardia to zbyt szybka praca serca, powyżej 100 uderzeń na minutę. Może pojawić się fizjologicznie podczas wysiłku czy stresu, ale jeśli występuje bez wyraźnego powodu, może wskazywać na problem. Szczególnie niebezpieczna jest tachykardia komorowa, która może prowadzić do zatrzymania krążenia.

Z kolei bradykardia oznacza zbyt wolne bicie serca, poniżej 60 uderzeń na minutę. U wytrenowanych sportowców może być normą, ale u innych osób może świadczyć o problemach z układem przewodzącym serca.

Migotanie przedsionków to najczęstszy rodzaj arytmii. Przedsionki serca kurczą się chaotycznie i nieskoordynowanie, co może prowadzić do tworzenia się zakrzepów i zwiększa ryzyko udaru mózgu. Osoby z tą arytmią często opisują ją jako „trzepotanie” czy „drżenie” w klatce piersiowej.

Ekstrasystolie, czyli dodatkowe skurcze serca, odczuwane jako „wypadanie” czy „przeskakiwanie” uderzeń, są zwykle niegroźne, choć mogą być bardzo niepokojące dla pacjenta.

Najbardziej niebezpieczne są migotanie komór i częstoskurcz komorowy bez tętna, które stanowią bezpośrednie zagrożenie życia i wymagają natychmiastowej pomocy.

Przyczyny arytmii – co może rozregulować nasze serce?

Nasze serce ma własny system elektryczny, który może zostać zakłócony przez różne czynniki. Zaburzenia rytmu serca mogą być wynikiem:

– Chorób serca – wady zastawkowe, choroba wieńcowa, zawał, zapalenie mięśnia sercowego czy kardiomiopatia to częste przyczyny arytmii
– Nadczynności tarczycy – nadmiar hormonów tarczycy przyspiesza pracę serca
– Zaburzeń elektrolitowych – szczególnie niedobór potasu i magnezu
– Używek – nadmiar kofeiny, alkohol, nikotyna czy narkotyki mogą wpływać na rytm serca
– Stresu i przemęczenia – przewlekły stres potrafi dosłownie rozregulować pracę serca
– Niektórych leków – zarówno tych wydawanych na receptę, jak i dostępnych bez recepty

U części osób arytmia serca pojawia się bez uchwytnej przyczyny, co nazywamy arytmią idiopatyczną. Zdarza się również, że jest dziedziczna – niektóre rodzaje zaburzeń rytmu serca mają podłoże genetyczne.

Z wiekiem ryzyko arytmii wzrasta, głównie z powodu zmian degeneracyjnych w sercu i układzie przewodzącym. Dlatego po 65. roku życia warto regularnie kontrolować pracę serca, nawet bez wyraźnych objawów.

Objawy arytmii – kiedy powinna nas zaniepokoić?

Nie wszystkie zaburzenia rytmu serca dają wyraźne objawy. Niektórzy pacjenci nie odczuwają nic niepokojącego, inni doświadczają symptomów, które istotnie wpływają na jakość życia.

Najczęstsze objawy arytmii serca to:
– Kołatanie serca – uczucie nierównego, przyspieszonego lub zbyt mocnego bicia serca
– Zawroty głowy i uczucie osłabienia
– Duszność, szczególnie podczas wysiłku
– Ból w klatce piersiowej
– Zmęczenie, nawet przy niewielkim wysiłku
– Omdlenia lub uczucie, że zaraz się zemdleje
– Niepokój i lęk

Kiedy należy natychmiast szukać pomocy medycznej? Gdy arytmii towarzyszą:
– Utrata przytomności lub zasłabnięcie
– Silny ból w klatce piersiowej
– Duszność uniemożliwiająca normalne funkcjonowanie
– Bardzo szybkie bicie serca (powyżej 150 uderzeń na minutę) utrzymujące się przez dłuższy czas
– Bardzo wolne bicie serca (poniżej 40 uderzeń na minutę)

Pamiętaj, że niektóre rodzaje arytmii, jak migotanie przedsionków, mogą występować napadowo – pojawiają się i ustępują samoistnie. Nawet jeśli objawy miną, warto skonsultować się z lekarzem, gdyż nawet krótkotrwała arytmia serca może nieść ze sobą ryzyko powikłań.

Diagnostyka arytmii – jak wykryć zaburzenia rytmu serca?

Rozpoznanie arytmii serca zaczyna się od dokładnego wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego. Lekarz zapyta o objawy, przebyte choroby, przyjmowane leki i styl życia.

Podstawowym badaniem jest elektrokardiogram (EKG), który rejestruje elektryczną aktywność serca. Jednak tradycyjne EKG pokazuje pracę serca tylko w momencie wykonywania badania. Jeśli arytmia występuje napadowo, może nie zostać uchwycona.

W takim przypadku lekarz może zalecić:
– Holter EKG – przenośne urządzenie monitorujące pracę serca przez 24-48 godzin lub dłużej
– Event Holter – urządzenie aktywowane przez pacjenta w momencie odczuwania objawów
– Próbę wysiłkową – badanie sprawdzające, jak serce reaguje na wysiłek fizyczny
– Badanie echokardiograficzne – umożliwiające ocenę budowy i funkcji serca
– Badanie elektrofizjologiczne – inwazyjne badanie, podczas którego specjalne elektrody wprowadza się do serca, by zbadać jego układ przewodzący

W niektórych przypadkach niezbędne są dodatkowe badania, jak rezonans magnetyczny serca, tomografia komputerowa czy badania krwi oceniające funkcję tarczycy i poziom elektrolitów.

Nowoczesna technologia umożliwia również długoterminowe monitorowanie pracy serca za pomocą implantowanych rejestratorów arytmii, które mogą działać nawet przez kilka lat, zapisując nieprawidłowości w rytmie serca.

Leczenie arytmii – od leków po zabieg

Podejście do leczenia zaburzeń rytmu serca zależy od rodzaju arytmii, jej nasilenia, przyczyny oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Nie każda arytmia wymaga intensywnego leczenia – niektóre łagodne formy wymagają jedynie okresowej kontroli.

Leczenie farmakologiczne jest najczęściej stosowaną metodą. Leki antyarytmiczne pomagają kontrolować nieprawidłowy rytm serca, przywracając jego prawidłową pracę lub spowalniając zbyt szybkie bicie. W przypadku migotania przedsionków często stosuje się również leki przeciwkrzepliwe, zmniejszające ryzyko udaru mózgu.

Jeśli leki nie przynoszą efektu lub arytmia jest szczególnie niebezpieczna, lekarz może zalecić:
– Kardiowersję elektryczną – procedurę, podczas której za pomocą kontrolowanego impulsu elektrycznego przywraca się normalny rytm serca
– Ablację – zabieg polegający na zniszczeniu niewielkiego obszaru tkanki sercowej, która jest źródłem nieprawidłowych impulsów elektrycznych
– Wszczepienie rozrusznika serca – przy zbyt wolnej pracy serca
– Wszczepienie kardiowertera-defibrylatora (ICD) – urządzenia, które monitoruje rytm serca i w razie groźnej arytmii dostarcza impuls elektryczny

W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie choroby podstawowej, która wywołuje arytmię – na przykład terapia nadczynności tarczycy czy operacja wady zastawkowej serca.

Życie z arytmią – jak sobie radzić na co dzień?

Diagnoza arytmii serca nie musi oznaczać końca normalnego życia. Wielu pacjentów prowadzi aktywne, pełnowartościowe życie, stosując się do kilku zasad:

1. Regularnie przyjmuj leki – dokładnie według zaleceń lekarza, nawet jeśli nie odczuwasz objawów
2. Unikaj czynników wyzwalających – dla niektórych będzie to kawa czy alkohol, dla innych stres lub intensywny wysiłek fizyczny
3. Utrzymuj zdrowy styl życia – zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna (dostosowana do twoich możliwości), odpowiednia ilość snu
4. Dbaj o odpowiedni poziom elektrolitów – szczególnie potasu i magnezu, które są niezbędne dla prawidłowej pracy serca
5. Naucz się technik relaksacyjnych – medytacja, joga czy głębokie oddychanie mogą pomóc w kontrolowaniu stresu
6. Regularnie kontroluj się u kardiologa – nawet jeśli czujesz się dobrze

Warto również rozważyć noszenie opaski medycznej informującej o twojej dolegliwości, szczególnie jeśli cierpisz na poważniejsze formy arytmii.

Życie z arytmią serca wymaga pewnych zmian i samodyscypliny, ale przy odpowiednim leczeniu i monitorowaniu można prowadzić praktycznie normalne życie. Kluczem jest edukacja – im lepiej rozumiesz swoją chorobę, tym skuteczniej możesz sobie z nią radzić.

Profilaktyka arytmii – jak dbać o zdrowe serce?

Nie wszystkim przypadkom zaburzeń rytmu serca można zapobiec, szczególnie tym uwarunkowanym genetycznie, ale istnieje wiele sposobów na zmniejszenie ryzyka rozwoju arytmii:

– Utrzymuj prawidłową masę ciała – otyłość zwiększa ryzyko arytmii, szczególnie migotania przedsionków
– Kontroluj ciśnienie tętnicze – nadciśnienie może prowadzić do zmian strukturalnych w sercu, które sprzyjają arytmiom
– Ogranicz spożycie alkoholu i kofeiny – mogą one wyzwalać epizody arytmii
– Rzuć palenie – nikotyna negatywnie wpływa na układ krążenia i może przyczyniać się do zaburzeń rytmu
– Regularnie się badaj – szczególnie jeśli w twojej rodzinie występowały choroby serca
– Zadbaj o regularne dawki ruchu – umiarkowana aktywność fizyczna wzmacnia serce
– Naucz się radzić sobie ze stresem – przewlekły stres może przyczyniać się do rozwoju arytmii

Osoby z innymi schorzeniami serca powinny szczególnie dbać o ich właściwe leczenie, ponieważ nieleczona choroba wieńcowa czy wada zastawkowa zwiększa ryzyko arytmii serca.

Pamiętaj, że dbanie o serce to maraton, nie sprint – konsekwentne, codzienne wybory mają większy wpływ na zdrowie serca niż sporadyczne, intensywne działania.

Kiedy arytmia wymaga natychmiastowej pomocy?

Choć większość zaburzeń rytmu serca można skutecznie leczyć w trybie planowym, niektóre sytuacje wymagają pilnej interwencji medycznej. Wezwij pogotowie lub udaj się na SOR, jeśli doświadczasz:

– Silnego, nagłego bólu w klatce piersiowej
– Utraty przytomności lub bliskiego omdlenia
– Duszności utrudniającej mówienie
– Bardzo szybkiego bicia serca (ponad 150 uderzeń na minutę) utrzymującego się mimo odpoczynku
– Objawów arytmii wraz z osłabieniem jednej strony ciała, zaburzeniami mowy lub widzenia (mogą to być objawy udaru)

Szczególnie czujni powinni być pacjenci z rozpoznaną już poważną arytmią, osoby po zawale serca oraz ci, którzy mają wszczepione urządzenia jak rozrusznik czy kardiowerter-defibrylator.

Nauczenie się rozpoznawania swoich „normalnych” objawów arytmii od tych wymagających pilnej pomocy może dosłownie uratować życie. Warto omówić z lekarzem prowadzącym, które symptomy powinny skłonić cię do natychmiastowego działania.

Arytmia serca to poważny problem medyczny, który wymaga właściwej diagnostyki i leczenia. Jednak z odpowiednią wiedzą, wsparciem lekarzy i zdrowym stylem życia większość pacjentów może prowadzić aktywne, pełnowartościowe życie mimo zaburzeń rytmu serca.