Rozpowszechnianie wizerunku innej osoby bez jej zgody może pociągnąć za sobą poważne konsekwencje prawne. Od kar finansowych po więzienie – wszystko zależy od charakteru naruszenia. W polskim systemie prawnym ochrona wizerunku jest szczegółowo uregulowana przez kilka kluczowych aktów prawnych, a konsekwencje jej naruszenia mogą być dotkliwe zarówno na gruncie prawa cywilnego, jak i karnego.
Podstawy prawne ochrony wizerunku w Polsce
Wizerunek każdego człowieka podlega w Polsce ochronie prawnej. Głównym fundamentem tej ochrony jest art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który jasno stwierdza, że rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby na nim przedstawionej [1]. To podstawowa zasada, od której istnieją tylko nieliczne wyjątki.
Dodatkowo ochronę wizerunku gwarantuje art. 23 Kodeksu Cywilnego, który wymienia wizerunek jako jedno z dóbr osobistych człowieka podlegających ochronie prawnej [2]. Co istotne, prawo do wizerunku jest prawem niezbywalnym, co oznacza, że nie można się go zrzec ani przekazać innej osobie.
Jak wskazują eksperci, w dobie mediów społecznościowych i powszechnego dostępu do internetu, problem bezprawnego rozpowszechniania wizerunku staje się coraz powszechniejszy [3]. Często dochodzi do takich naruszeń bez świadomości konsekwencji, jakie mogą za sobą pociągnąć.
Kiedy rozpowszechnianie wizerunku jest dozwolone bez zgody?
Ustawa przewiduje kilka sytuacji, w których rozpowszechnianie cudzego wizerunku jest możliwe bez uzyskania wyraźnej zgody:
1. Gdy osoba otrzymała umówione wynagrodzenie za pozowanie (chyba że wyraźnie zastrzegła inaczej)
2. W przypadku osób powszechnie znanych, jeśli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nie funkcji publicznych
3. Gdy osoba stanowi jedynie szczegół całości, takiej jak zgromadzenie, krajobraz czy publiczna impreza [1]
Warto podkreślić, że powyższe wyjątki są interpretowane przez sądy dość wąsko, więc w razie wątpliwości zawsze lepiej uzyskać wyraźną zgodę osoby, której wizerunek chcemy rozpowszechnić [2].
Konsekwencje cywilnoprawne rozpowszechniania wizerunku bez zgody
Naruszenie prawa do wizerunku może skutkować odpowiedzialnością cywilną. Osoba poszkodowana może domagać się:
1. Zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę moralną
2. Odszkodowania za poniesione straty materialne
3. Złożenia oświadczenia o odpowiedniej formie i treści (np. przeprosin)
4. Zaprzestania działań naruszających dobra osobiste
5. Usunięcia skutków naruszenia, na przykład poprzez usunięcie zdjęć czy filmów [4]
Wysokość zadośćuczynienia czy odszkodowania zależy od wielu czynników, w tym od skali naruszenia, jego konsekwencji dla poszkodowanego czy stopnia zawinienia sprawcy [4]. W praktyce mogą to być kwoty od kilku tysięcy do nawet kilkuset tysięcy złotych w szczególnie poważnych przypadkach.
Konsekwencje karnoprawne rozpowszechniania wizerunku
Szczególnie poważne konsekwencje grożą za rozpowszechnianie wizerunku w kontekście treści intymnych lub seksualnych. Artykuł 191a Kodeksu Karnego wprowadza surowe sankcje za takie działania.
Zgodnie z tym przepisem, kto utrwala wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej, używając w tym celu przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu, albo wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej bez jej zgody rozpowszechnia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat [3].
W szczególnie ciężkich przypadkach, zwłaszcza gdy dochodzi do tzw. „zemsty pornograficznej” (revenge porn), sprawcy mogą otrzymać wyroki zbliżone do górnej granicy zagrożenia karnego [1][3].
Mechanizmy ochrony wizerunku dla poszkodowanych
Osoby, których wizerunek został bezprawnie rozpowszechniony, mają do dyspozycji kilka ścieżek działania:
1. Dochodzenie roszczeń na drodze cywilnej – poprzez powództwo o ochronę dóbr osobistych
2. Złożenie zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa – w przypadkach określonych w art. 191a Kodeksu Karnego
3. Wezwanie do zaprzestania naruszeń – jako pierwszy krok przed ewentualnym procesem
4. Żądanie usunięcia treści – skierowane do administratorów serwisów internetowych [4]
Czas na dochodzenie roszczeń cywilnych wynosi trzy lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o naruszeniu i osobie zobowiązanej do naprawienia szkody [2]. Natomiast przestępstwo z art. 191a KK ścigane jest na wniosek pokrzywdzonego, co oznacza, że organy ścigania podejmą działania dopiero po złożeniu formalnego wniosku przez osobę, której wizerunek naruszono [3].
Wizerunek w mediach społecznościowych – nowe wyzwania
Rozwój mediów społecznościowych postawił przed prawem nowe wyzwania związane z ochroną wizerunku. Publikowanie zdjęć bez zgody na platformach takich jak Facebook, Instagram czy TikTok stanowi coraz powszechniejszy problem [2].
Co istotne, zgoda na wykorzystanie wizerunku nie musi być zawsze wyrażona na piśmie – może być udzielona ustnie lub w sposób dorozumiany (np. przez pozowanie do zdjęcia). Jednakże w razie sporu to na osobie rozpowszechniającej wizerunek spoczywa ciężar udowodnienia, że taką zgodę uzyskała [1].
Warto podkreślić, że nawet jeśli ktoś sam udostępnił swoje zdjęcie w mediach społecznościowych, nie oznacza to automatycznej zgody na jego dalsze rozpowszechnianie w innych kontekstach czy na innych platformach [4].
Odpowiedzialność platform internetowych
Platformy internetowe mogą również ponosić odpowiedzialność za rozpowszechnianie wizerunku bez zgody, jeśli nie reagują na zgłoszenia naruszeń. Zgodnie z ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną, administrator serwisu powinien usunąć bezprawne treści niezwłocznie po otrzymaniu wiarygodnej informacji o ich bezprawnym charakterze [2].
W praktyce większość popularnych platform społecznościowych posiada mechanizmy zgłaszania i usuwania treści naruszających prawa osób trzecich, w tym prawo do wizerunku [3]. Skorzystanie z tych narzędzi jest często najszybszym sposobem na usunięcie niepożądanych zdjęć czy filmów.
Podsumowanie
Rozpowszechnianie cudzego wizerunku bez odpowiedniej zgody może pociągnąć za sobą poważne konsekwencje zarówno na gruncie prawa cywilnego, jak i karnego. Od zadośćuczynienia i odszkodowania, po nawet 5 lat pozbawienia wolności w najpoważniejszych przypadkach – skala możliwych sankcji jest szeroka.
W dobie powszechnego dostępu do technologii umożliwiających łatwe utrwalanie i rozpowszechnianie wizerunku, szczególnie ważna jest świadomość prawnych aspektów tych działań. Zawsze warto pamiętać o podstawowej zasadzie: rozpowszechnianie czyjegoś wizerunku wymaga zgody tej osoby, chyba że zachodzi jeden z nielicznych wyjątków przewidzianych przez prawo.
Źródła:
[1] https://gm-adwokaci.pl/prawo-cywilne/ochrona-dobr-osobistych/bezprawne-rozpowszechnianie-wizerunku
[2] https://lexdigital.pl/ochrona-wizerunku
[3] https://rkrodo.pl/co-grozi-za-wykorzystanie-wizerunku-bez-zgody/
[4] https://adwokaci-ks.pl/porady/co-grozi-za-wykorzystanie-wizerunku-bez-zgody/
PowszechnaSamoobrona.pl to wiodący portal edukacyjny o szeroko pojętym bezpieczeństwie. Nasz zespół ekspertów dostarcza sprawdzoną wiedzę z zakresu bezpieczeństwa osobistego, systemów zabezpieczeń, cyberbezpieczeństwa, survivalu oraz zdrowia i sprawności. Kierujemy się zasadą „Chroń siebie. Chroń bliskich. Działaj świadomie.” dostarczając praktyczne rozwiązania i rzetelne informacje dla świadomych odbiorców.